Ρομίνα Κηπουρίδου

Καλησπέρα σας, κυρία Κηπουρίδου.

Καλησπέρα. Ευχαριστώ πολύ που με καλέσατε.

Εμείς σας ευχαριστούμε για τον χρόνο σας που αφιερώνετε γι’ αυτή τη συνέντευξη. Λοιπόν, ήταν όνειρο ζωής να ασχοληθείτε με τη μετάφραση;

Ήταν όνειρο ζωής μου γενικά να ασχοληθώ με τις γλώσσες. Όταν είχε φτάσει ο καιρός να επιλέξω σε ποια σχολή θα σπουδάσω δεν είχα κατασταλάξει ακόμα, οπότε ακολούθησα σπουδές στην αγγλική φιλολογία, μετά στην ισπανική, και μετά ήρθε η μετάφραση.

Τι εικόνα είχατε για τη μετάφραση προτού ασχοληθείτε επαγγελματικά με αυτή και σε ποιο βαθμό;

Δεν είχα καμία εικόνα. Μάλλον ήταν ανύπαρκτη. Δηλαδή θεωρούσα ότι όλα γίνονται αυτόματα. Δεν είχα μπει στη διαδικασία να σκεφτώ πώς μεταφράζεται κάτι. Μόνο ορισμένες φορές όταν έβλεπα κάποια λάθη σε κάτι που διάβαζα, τότε καταλάβαινα ότι υπάρχει από πίσω ένας μεταφραστής.

Πώς νιώθετε όταν μεταφράζετε κάποιο έργο;

Όταν μεταφράζω μου αρέσει πάρα πολύ σαν διαδικασία, τη θεωρώ πολύ δημιουργική, έτσι μια πνευματική διαδικασία που κρατάει το μυαλό και σε εγρήγορση, να ψάχνεις πράγματα, να αναζητάς. Οπότε το απολαμβάνω, μπορώ να πω.

Εκτός από μεταφράστρια είστε κι εσείς η ίδια συγγραφέας;

Εγώ δεν είμαι συγγραφέας, αλλά θεωρώ ότι και η μετάφραση είναι κι αυτή ένα δημιουργικό κομμάτι. Κι είναι κι αυτή και δημιουργία. Όπως και η ανάγνωση με τη σειρά της μπορεί να θεωρηθεί μια δημιουργική διαδικασία.

Υπάρχει κάποιος μεταφραστής που θαυμάζετε ή που έχετε ως πρότυπο;

Δεν έχω συγκεκριμένα κάποιον ως πρότυπο, αλλά έχει τύχει πολλές φορές να διαβάσω ένα έργο και να θαυμάσω το έργο του μεταφραστή. Εξαρτάται από το έργο και τη δυσκολία του και πάλι αν λάβω και υπόψη μου ότι είχε μεταφραστεί κάποια άλλη εποχή όπου δεν υπήρχαν οι πηγές που υπάρχουνε και σήμερα.

Έχετε κάποια άλλη απασχόληση πλην της μετάφρασης;

Ασχολούμαι με τη μετάφραση και με τη διδασκαλία και κάνω και το διδακτορικό μου αυτή τη στιγμή.

Τι ιδιαίτερες ανάγκες έχει ένας μεταφραστής; Πού ξοδεύει το εισόδημά του;

Εξαρτάται. Αν πρόκειται για τεχνική μετάφραση, εννοείται ότι χρειάζεται κάποια υλικοτεχνική υποδομή. Χρειάζονται μεταφραστικά προγράμματα…

Είστε ικανοποιημένη από τις απολαβές σας απ’ τη μετάφραση;

Από την τεχνική μετάφραση θα έλεγα πως ναι, είμαι. Εντάξει, δεν είναι όπως ήτανε και πριν κάποια χρόνια, αλλά, ναι, θα έλεγα πως είμαι. Βέβαια, αυτό οφείλεται και στις επιλογές που έχω κάνει, διότι έχω αρνηθεί αρκετές φορές να αναλάβω κάποιες δουλειές, έχω αρνηθεί κάποιες συνεργασίες που δεν με ικανοποιούσαν.

Γενικότερα είστε αισιόδοξη για το μέλλον της μετάφρασης στην Ελλάδα;

Γενικά, ναι, είμαι αισιόδοξος άνθρωπος, οπότε νομίζω είμαι και γι’ αυτό. Η μετάφραση δηλαδή συνεχίζει να υπάρχει. Δηλαδή και στη λογοτεχνία δεν έχουν μειωθεί τα βιβλία που μεταφράζονται. Μπορεί να αλλάζουν οι τάσεις και οι γλώσσες κάθε φορά που μεταφράζονται ή που προτιμώνται, αλλά υπάρχει. Τώρα κι από την τεχνική μετάφραση, κι αυτή θα συνεχίσει να υπάρχει. Το θέμα είναι υπό ποιες συνθήκες.

Ποια η σχέση σας με τη γλώσσα απ’ την οποία μεταφράζετε;

Εγώ μεταφράζω από τα αγγλικά κι από τα ισπανικά κι από τα καταλανικά μερικές φορές. Η σχέση μου είναι καθημερινή. Δηλαδή κάθε μέρα σχεδόν εκτίθεμαι σ’ αυτή τη γλώσσα. Μου αρέσει να διαβάζω σ’ αυτές τις γλώσσες. Αυτό βέβαια δεν είναι καλό για τους μεταφραστές, αλλά, ναι, έχω μια καθημερινή τριβή με τις γλώσσες.

Τι συμβουλές θα δίνατε σε κάποιον νέο που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με τη μετάφραση;

Ότι αν θέλει να ασχοληθεί σοβαρά και επαγγελματικά θα πρέπει να το ψάξει, να το κυνηγήσει, να προσπαθεί κι ο ίδιος να βελτιώνεται, να παρακολουθεί την αγορά έτσι ώστε να προσαρμόζεται, να είναι λίγο πιο ευέλικτος.

Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να βελτιωθεί η ποιότητα της μετάφρασης;

Η ποιότητα της μετάφρασης εξαρτάται απ’ την ποιότητα του μεταφραστή αλλά επίσης κι απ’ τον εργοδότη, αυτός που δίνει τη μετάφραση, και το τι απαιτήσεις έχει. Αν εκείνος αρχικά δεν είναι απαιτητικός και δεν ελέγχει και την ποιότητα, τότε κι η ποιότητα αναπόφευκτα δεν θα είναι υψηλή.

Ποια η σχέση σας με τους συγγραφείς τους οποίους μεταφράζετε;

Εγώ προσωπικά μόνο με έναν… Δύο συγγραφείς που έχω μεταφράσει με τον έναν είχα κάποια σχέση, αλλά παρ’ όλα αυτά δεν επενέβη πουθενά, ούτε μου είπε τη γνώμη του για κάτι. Βέβαια αν είχα εγώ κάποια απορία ή ήθελα τη γνώμη του, ναι, ήταν εκεί για να μου την δώσει.

Έχετε συναντήσει κάποιο συγκεκριμένο πολιτιστικό στοιχείο η απόδοση του οποίου σας δυσκόλεψε ιδιαίτερα; Έχετε κάποιο παράδειγμα πάνω σ’ αυτό;

Τώρα δεν μου ‘ρχεται κάποιο παράδειγμα, αλλά θεωρώ ότι πλέον εύκολα μπορείς να βρεις τα πολιτιστικά στοιχεία. Δεν νομίζω ότι είναι τόσο δύσκολο πλέον.

Σκεφτήκατε ποτέ να τα παρατήσετε; Ενδεχομένως εξαιτίας των πολλών μεταφραστικών δυσκολιών ενός κειμένου;

Όχι, αυτό δεν μου έχει συμβεί.

Και πώς αντιμετωπίζετε την κριτική απέναντι στο έργο σας;

Μέχρι στιγμής έχω λάβει καλές κριτικές ή καθόλου κριτικές. Που κι αυτό εγώ το θεωρώ καλό, γιατί για πολλούς ο μεταφραστής υπάρχει μόνο όταν κάνει κάποιο λάθος και ασχολούνται μαζί του. Αλλά θεωρώ ότι είναι καλό να υπάρχει κριτική έστω και αρνητική.

Θεωρείτε ότι έχουν γίνει εκπτώσεις στην ποιότητα των βιβλίων;

Εγώ δεν το έχω συναντήσει. Δηλαδή τα περισσότερα βιβλία που διαβάζω μου αρέσουν και οι μεταφράσεις τους και οι μεταφραστές θεωρώ ότι είναι επαγγελματίες. Οι περισσότεροι εξάλλου είναι γνωστοί. Δηλαδή είναι συγκεκριμένοι οι μεταφραστές των βιβλίων.

Θεωρείτε ότι είναι απαραίτητη η επιμέλεια;

Ναι, σίγουρα θεωρώ ότι είναι απαραίτητη η επιμέλεια. Και σε λογοτεχνικά κείμενα φυσικά είναι καλό να υπάρχει, και ιδιαίτερα σε τεχνικά. Εγώ, για παράδειγμα, για χρόνια μετέφραζα τεχνικά κείμενα που αφορούσαν αεροπλάνα, πορίσματα από αεροπορικά συμβάντα και τα λοιπά, τα οποία ενδεχομένως θα χρησιμοποιούνταν και σε ένα δικαστήριο, και ένιωθα, εννοείται, καλύτερα όταν ήξερα ότι κάποιος γνώστης του αντικειμένου μετά θα έκανε την επιμέλεια.

Ανήκετε σε κάποια επαγγελματική ένωση μεταφραστών;

Όχι, δεν ανήκω, επειδή δεν έχει τύχει. Θεωρώ, φυσικά, ότι καλό είναι που υπάρχουνε και που βγάζουν το επάγγελμα του μεταφραστή προς τα έξω και διεκδικούν κάποια πράγματα.

Μπορείτε να μας πείτε ένα παράδειγμα καλής συνεργασίας με τον εκδότη ή τον επιμελητή σας;

Καλό παράδειγμα θεωρώ ότι όταν… Σίγουρα δεν πρέπει ως ένα σημείο να επεμβαίνει ο ένας στη δουλειά του άλλου, αλλά μου αρέσει μετά στο τέλος που γίνεται συζήτηση, που αλλάζουμε κάποια πράγματα, που ακούγονται διαφορετικές απόψεις. Αυτό θεωρώ ότι είναι απαραίτητο, ιδιαίτερα και στη λογοτεχνική μετάφραση.

Ποιος αποφασίζει για τον τίτλο των έργων που μεταφράζετε;

Τον τίτλο… εγώ σε όσα έχει τύχει να μεταφράσω ο εκδότης. Αλλά τουλάχιστον σ’ αυτά που έχω μεταφράσει εγώ ήταν η μετάφραση απλά του τίτλου από το πρωτότυπο. Δεν υπήρχε κάποια αλλαγή.

Πριν είπατε ότι μεταφράζετε από τα καταλανικά. Τα καταλανικά ήταν κομμάτι των σπουδών σας; Πώς ξεκίνησε η μετάφραση;

Τα καταλανικά… ήξερα ισπανικά, εντάξει, κι είχα πάει για ένα διάστημα Καταλονία, στη Βαρκελώνη, κι εκεί παρακολούθησα και κάποια μαθήματα καταλανικής γλώσσας. Κι επειδή δεν υπήρχαν πολλοί στην Ελλάδα που μετέφραζαν απ’ τα καταλανικά στα ελληνικά, δηλαδή η μετάφραση γινόταν μέσω των ισπανικών ή των αγγλικών, όταν μου είχε προταθεί να το κάνω, το έκανα.

Και θεωρείτε ότι εφαρμόζεται ο νόμος περί πνευματικών δικαιωμάτων ειδικότερα στη μετάφραση;

Εγώ γενικά όταν μεταφράζω κάτι τα δικαιώματα τα έχει ο εκδότης ή το γραφείο με το οποίο συνεργάζομαι.

Ποιο είδος λογοτεχνίας σάς κεντρίζει περισσότερο το ενδιαφέρον;

Πολλά είδη. Εξαρτάται ανά περιόδους. Αυτή την περίοδο, για παράδειγμα, εγώ διαβάζω και ασχολούμαι πολύ με τον μεταμοντερνισμό.

Ευχαριστούμε πολύ για τον χρόνο σας.

Κι εγώ σας ευχαριστώ.