Νίκος Καμπουρόπουλος

Καταρχήν να σας ευχαριστήσουμε που βρίσκεστε σήμερα μαζί μας, για τον χρόνο σας.

Εγώ ευχαριστώ.

Θα θέλαμε να μάθουμε καταρχήν πώς προέκυψε το θέμα «μετάφραση» στη ζωή σας.

Προέκυψε αρκετά εύκολα, θα ‘λεγα, γιατί στο κομμάτι των κόμικς υπάρχουν πάντα πάρα πολλά βιβλία τα οποία λες, αν ασχολείσαι με τις ξένες γλώσσες κι αν έχεις γνώσεις με τις ξένες γλώσσες, ότι θα ήθελα να δω πώς φαίνεται αυτό, γιατί ουσιαστικά δεν είναι απλά γράμματα, είναι και τα μπαλονάκια και είναι και η εικόνα γύρω από τα μπαλονάκια, οπότε είναι λίγο διαφορετικό από τη μετάφραση του βιβλίου, θα ‘θελα να δω πώς φαίνεται αυτό στα ελληνικά και πώς όταν το διαβάζεις αποτυπώνεται στο μυαλό σου μαζί με την εικόνα. Οπότε, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω την πρώτη μου μετάφραση σε κόμικς, αν και ήταν ένα σχετικά δύσκολο βιβλίο, μου δόθηκε εύκολα, την πήρα με τη μία, την γράπωσα την ευκαιρία, και έτσι ξεκίνησα ουσιαστικά τις μεταφράσεις.

Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο;

Ήταν το Κατανοώντας τα κόμικς του Σκοτ Μακλάουντ [Scott McCloud], το οποίο ουσιαστικά θεωρείται και ένα απ’ τα βασικά εγχειρίδια για κάποιον ο οποίος θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά με τον χώρο των κόμικς.

Και ποιες ήταν οι ιδιαιτερότητες του βιβλίου;

Είχε αρκετές τεχνικές ορολογίες σε σχέση με την τέχνη κυρίως, με τη ζωγραφική, κάποιες ορολογίες που είχαν σχέση με τον κινηματογράφο… αλλά σε γενικές γραμμές δεν υπήρχαν προβλήματα ιδιαίτερα στο να μεταφραστεί. Θα ‘λεγα ότι, όταν δεν είσαι από τον χώρο των κόμικς ή της ζωγραφικής ή της τέχνης γενικά, κάποιοι όροι μπορεί να ξέφευγαν λίγο, οπότε αναγκαστήκαμε να το συμμαζέψουμε με την επιμέλεια.

Μάλιστα. Τι θα λέγατε ότι γενικότερα σημαίνει για εσάς ο όρος «μεταφράζω»;

Για εμένα, επειδή τα κόμικς είναι λίγο διαφορετικά απ’ τα βιβλία, θεωρώ ότι είναι «αποδίδω καλύτερα στη γλώσσα μου αυτό που συνδυάζεται με την εικόνα που υπάρχει στο background». Αυτή είναι και η ευκολία της μετάφρασης στο κόμικ, αυτή είναι όμως και η παγίδα συγχρόνως. Ότι ενώ πρέπει να κάνουμε μια πιο ελεύθερη απόδοση, χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί, ώστε να ταιριάζει με την υπόλοιπη εικόνα. Το «μεταφράζω» θεωρώ περισσότερο στα κόμικς είναι «αποδίδω καλύτερα», μάλλον «κάνω πιο κατανοητό αυτό που βλέπει ο αναγνώστης».

Και, γενικότερα, έχετε κάποιο είδος σχέσης ή αλληλεπίδρασης με τους συγγραφείς των κειμένων τα οποία μεταφράζετε;

Μέχρι στιγμής είχα τη χαρά να έχω μια σχετικά καλή επαφή. Ειδικά με τον Σκοτ Μακλάουντ –ο οποίος θεωρείται αρκετά απομακρυσμένο πρόσωπο από την πραγματικότητα, ας πούμε– είχαμε επαφή όταν χρειαζόμουν κάποιες διευκρινίσεις σε κάποια κομμάτια και ήταν αρκετά εύκολη η επικοινωνία μαζί του. Δεν είχα προβλήματα ούτε με άλλους συγγραφείς που έχω συνεργαστεί.

Θεωρείτε πως η επιμέλεια είναι απαραίτητη;

100%. Ειδικά όταν συνειδητοποιείς μερικές φορές ότι αν δεν υπήρχε επιμέλεια θα ήταν ένα κείμενο το οποίο δεν στέκεται πουθενά μόνο του απλά επειδή σου έχει ξεφύγει τελείως η πρόταση, η παράγραφος, η σελίδα ολόκληρη μερικές φορές. Θεωρώ ότι δεν μπορεί να γίνει η δουλειά χωρίς σωστή επιμέλεια.

Οπότε η δική σας σχέση με τους επιμελητές σας ποια είναι;

Επίσης πολύ καλή εκτός αν μου ζητάνε να αλλάξω πολλά πράγματα. Που εκεί μπορεί να μαλώσουμε. Γενικά, επειδή συνεργάζομαι με μια συγκεκριμένη επιμελήτρια σε όλες τις δουλειές που κάνω, είναι αρκετά καλή και έχουμε πολύ καλή επικοινωνία. Μου εξηγεί τις διορθώσεις που χρειάζονται –όπου χρειάζονται– και εγώ από εκεί και πέρα μπορώ να καταλάβω πιο εύκολα πραγματικά τι εννοεί. Μερικές φορές, φυσικά, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο, να κάνει κάποια διόρθωση και να αναγκαστώ να της εξηγήσω ότι εκεί δεν ταιριάζει ακριβώς αυτό, γιατί το νόημα είναι λίγο διαφορετικό και κάτι τέτοιο. Όπως δουλεύουν, φαντάζομαι, οι περισσότεροι επιμελητές με τους μεταφραστές.

Και ποια είναι μια γενικότερη εικόνα που έχετε για τη μετάφραση των κόμικς στην Ελλάδα;

Υπάρχουν δύο κατηγορίες μεταφραστών στην Ελλάδα στα κόμικς. Είναι οι μεταφραστές που συνεργάζονται με κάποιον εκδοτικό οίκο ανά δουλειά, που εκεί συνήθως έχουμε εξαιρετικά αποτελέσματα, και υπάρχουν και οι μεταφραστές που δουλεύουν για κάποιον εκδοτικό οίκο, οι οποίοι συνήθως παίρνουνε πάρα πολλά βιβλία για μετάφραση και αρχίζει να φαίνεται ότι είναι όλες ίδιες. Μπορεί να μεταφράζει δύο τελείως διαφορετικά είδη βιβλίου και να νομίζεις ότι διαβάζεις το ίδιο ακριβώς πράγμα.

Και, γενικότερα –τώρα σε σχέση με τα κόμικς συγκεκριμένα–, ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες του είδους στη μετάφραση.

Αυτό που είπα και προηγουμένως, η απόδοση. Πρέπει να προσέχεις πάρα πολύ τον περιβάλλοντα χώρο του μπαλονιού. Πρέπει να προσέχεις πώς κυλάει η εικόνα, έτσι ώστε να μπορείς να κάνεις τον αναγνώστη να συνεχίζει το βλέμμα του χωρίς να κολλάει κάπου και να χρειαστεί να ξαναγυρίσει πίσω. Γιατί έτσι χάνει τη ροή του το κόμικ.

Θυμάστε συγκεκριμένα κάποια δυσκολία την οποία αντιμετωπίσατε σε κάποιο συγκεκριμένο κείμενο;

Ναι. Στη μετάφραση του Γλύπτη είχε πάρα πολλές εκφράσεις που ήτανε αργκό της Νέας Υόρκης. Οπότε όταν προσπαθείς να μεταφράσεις αργκό που δεν υπάρχει κάπου γραπτά, να πεις ότι, ναι, α, ωραία, θα βρω τις λέξεις και τις εκφράσεις της αργκό της Νέας Υόρκης, ας πούμε, εκεί υπήρχε ένα μικρό θεματάκι, το οποίο, εντάξει, ξεπεράστηκε βρίσκοντας άλλα κείμενα ή κάποιες ταινίες που είχαν σχέση με τη Νέα Υόρκη και την καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης.

Οπότε στη μετάφραση πώς αντιμετωπίστηκε αυτό;

Με έρευνα κυρίως. Ψάχνοντας για άλλα κείμενα τα οποία έχουν σχέση με το ίδιο αντικείμενο.

Μάλιστα. Κλείνοντας, θα θέλαμε να μας δώσετε μια συμβουλή για κάποιον ο οποίος θα ήθελε ίσως να ασχοληθεί με τη μετάφραση των κόμικς. Τι θα του λέγατε;

Να ξεκινήσει από τα πιο δύσκολα βιβλία, έτσι ώστε να του φανεί παιχνιδάκι η μετάφραση στα κόμικς. Είναι πάρα πολύ ωραίο σαν επάγγελμα και σαν κατηγορία μετάφρασης, αλλά πρέπει να το αγαπάς και να μη γίνεται μηχανικά η μετάφραση. Αν, λοιπόν, το κάνεις με πραγματική αγάπη για τα κόμικς, τότε μπορεί να βγει ένα πάρα πολύ όμορφο αποτέλεσμα.

Ευχαριστούμε πολύ.

Κι εγώ ευχαριστώ.