Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη

Αρχικά θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε πάρα πολύ που είστε εδώ.

Χαρά μου.

Ξεκινάμε έτσι χαλαρά, θέλαμε να σας ρωτήσουμε αν ήταν όνειρο ζωής για εσάς να ασχοληθείτε με τη μετάφραση.

Εντάξει, δεν θα το χαρακτήριζα «όνειρο ζωής», αλλά ήταν μια ευτυχής συγκυρία, νομίζω. Νομίζω το χρωστάω στη μαμά μου. Συμπτωματικά η μαμά μου ήταν πτυχιούχος της Γαλλικής Φιλολογίας και πάντα πίστευε ότι οι ξένες γλώσσες είναι ένα πολύ γερό χαρτί, ανεξάρτητα με το τι δρόμο θα τραβήξει ένα παιδί στη ζωή του, οπότε φρόντισε από νωρίς κι εγώ κι η αδερφή μου να μάθουμε ξένες γλώσσες. Στην πορεία –και πάλι συμπτωματικά, αυτές οι ευτυχείς συγκυρίες– είχε μια συνάδελφο –εργαζόταν σε τράπεζα– και είχε μια συνάδελφο η οποία προετοίμαζε υποψήφιους για τις εξετάσεις του Ιονίου Πανεπιστημίου, οι οποίες εξετάσεις τότε ήταν ανεξάρτητες από το σύστημα των πανελληνίων. Γινόντουσαν Σεπτέμβριο μήνα, αφού είχαν βγει τα αποτελέσματα των πανελλαδικών και οι εξετάσεις ήταν σε δύο ξένες γλώσσες, αγγλικά, γαλλικά ή γερμανικά, ευθεία και αντίστροφη μετάφραση, ορθογραφία και περίληψη και έκθεση. Οπότε είχα την τύχη να μάθω για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο μέσω αυτής της κοπέλας η οποία προετοίμαζε υποψηφίους για τη σχολή και γνωρίζοντας αγγλικά και γαλλικά σε καλό επίπεδο, άρχισα να προετοιμάζομαι για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο αρκετά νωρίς. Θέλω να πω από τη Β΄ λυκείου περίπου, όχι πιο νωρίς. Αλλά ήταν στόχος, θέλω να πω, από εκείνη τη στιγμή, κι επειδή δεν ήμουνα πολύ μελετηρή μαθήτρια και η παπαγαλία των πανελληνίων δεν με ενδιέφερε ιδιαίτερα, οπότε ο στόχος εξ αρχής –από νωρίς τέλος πάντων– ήταν να προσπαθήσω, να κάνω ό,τι μπορώ και να προετοιμαστώ για να μπω στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, το οποίο και έγινε. Ένα χαριτωμένο πραγματάκι, βέβαια εκ των υστέρων, είναι ότι είχα κάνει μια μεταφραστική εργασία στο λύκειο για άσχετο μάθημα –νομίζω ήταν κοινωνιολογία ή…, δεν ξέρω, κάτι–, κάποια καθηγήτρια μας πρότεινε να κάνουμε μια εργασία για τη Στήλη της Ροζέτας και μας είχε δώσει ένα άρθρο στα αγγλικά και δεν θυμάμαι πώς και γιατί, αλλά το είχα μεταφράσει εγώ. Και πρέπει να είναι δηλαδή η πρώτη μου μετάφραση – όχι, δεν εκδόθηκε, φυσικά– αλλά η πρώτη μου μεταφραστική εργασία, ας πούμε, πριν καν μάθω ότι υπάρχει το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και αρχίσω την προετοιμασία που σας είπα. Οπότε «όνειρο ζωής» δεν μπορώ να το πω, μου φαίνεται πολύ βαρύγδουπη έκφραση, αλλά στόχος από νωρίς, δεδομένου ότι είχα μια καλή βάση στις ξένες γλώσσες και μου άρεσαν, ναι. Ναι, το είχα βάλει στόχο, δηλαδή αυτό ήθελα να κάνω τελειώνοντας το σχολείο.

Ωραία. Τι εικόνα είχατε για τη μετάφραση κατά τη διάρκεια των μεταφραστικών σπουδών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και σε ποιο βαθμό έχει αλλάξει τώρα που είστε επαγγελματίας μεταφράστρια;

Εντάξει, νομίζω ότι κανένας φοιτητής –ή τουλάχιστον εκείνη την εποχή, τώρα ίσως είναι λίγο αλλιώς τα πράγματα– αλλά εκείνη την εποχή δεν έχεις πολύ σαφή εικόνα για το τι ακριβώς σημαίνει μεταφραστική αγορά και μεταφραστικό επάγγελμα. Δεν είχα καθόλου σαφή εικόνα για το τι κάνεις μετά. Και, νομίζω, ας πούμε εμένα μου άρεσε η λογοτεχνία και φαντασιωνόμουν τη μετάφραση λογοτεχνίας ότι θα ήταν ένα ενδιαφέρον πεδίο δράσης, αλλά παράλληλα άκουγα, και ως φοιτήτρια ακόμα, ότι ο εκδοτικός χώρος είναι ένα κύκλωμα που πρέπει να έχεις μέσον για να βρεθείς εκεί και είναι ένα πράγμα ασύλληπτο, όπου τέλος πάντων δεν έχεις καμιά ελπίδα να τα καταφέρεις και είχα ένα δέος για τους μεταφραστές λογοτεχνίας. Ακόμα έχω. Λοιπόν, δεν ήταν καθόλου σαφής η εικόνα που είχα για τον μεταφραστικό χώρο και ήταν φοβερή εμπειρία η πρώτη μου δουλειά σε μεταφραστικό γραφείο, όταν έτσι πολύ περήφανη έτσι ως πτυχιούχος μεταφράστρια πήγα να ζητήσω δουλειά, έκανα ένα δοκιμαστικό, τους άρεσε και άρχισα να εργάζομαι δοκιμαστικά αρχικά, δεν έγινε απευθείας πρόσληψη. Και μου αναθέτουν την πρώτη μου δουλειά, που νομίζω ότι ήταν ένα manual, ένα εγχειρίδιο για έναν παρασκευαστή ψωμιού με όλες τις συνταγές για το πώς να ζυμώσεις διάφορα είδη ψωμιού και τα λοιπά, έχω κάνει λοιπόν εγώ τη μετάφραση και μετά την παραδίνω σε μια συνάδελφο που είχαμε στο γραφείο για να την διορθώσει. Και γυρίζει πίσω, στο χαρτί τότε, και ήταν κατακόκκινη. Διορθώσεις, διορθώσεις, διορθώσεις. Και ήταν η σκληρή προσγείωση στην πραγματικότητα. Γιατί έχεις την αίσθηση ότι έχεις σπουδάσει, έχεις φάει τα νιάτα σου εκεί, έχεις μελετήσει, έχεις περάσει εξετάσεις και τα λοιπά, έχεις το πολυπόθητο πτυχίο, πολύ ωραία, πας λοιπόν να δουλέψεις και: γιατί τα έκανα όλα αυτά αφού τελικά είναι ένα χάλι η μετάφραση που παρέδωσα, τι έχω κάνει λάθος και γιατί; Αλλά ήταν το μεγαλύτερο σχολείο. Δηλαδή μετά το πανεπιστήμιο, το μεγαλύτερο σχολείο είναι να δουλέψεις μαζί με άλλους –εντός, εκτός γραφείου, δεν έχει σημασία–, αλλά να έχεις κάποιον πιο έμπειρο προφανώς και να σου δείξει τι κάνεις λάθος. Αυτό το θεωρώ ανεκτίμητη αξία και άσκηση και σχολείο και μάθημα για έναν νέο μεταφραστή.

Οπότε θεωρείτε την επιμέλεια απαραίτητη.

Ε, ναι, ναι, ναι. Ναι, οπωσδήποτε, οπωσδήποτε. Πάντα χρειάζεται ένα δεύτερο μάτι.

Έχετε άμεση συνεργασία με τον επιμελητή σας;

Έχω, έχω συνεργασία. Συνήθως αυτό που γίνεται είναι ότι παραδίνω εγώ το βιβλίο στον εκδότη, ο επιμελητής κάνει την επιμέλεια, και μιλάμε κάποια στιγμή για πράγματα που θέλουν συζήτηση, που έχει εντοπίσει κάτι που δεν πάει καλά και το λύνουμε μαζί. Για κάποια άλλα πράγματα δεν μπαίνουμε σε πολλές λεπτομέρειες. Αυτό βέβαια έχω αρχίσει να σκέφτομαι ότι ίσως δεν είναι καλή ιδέα. Προχτές, προετοιμάζοντας την παρουσίαση που κάναμε με άλλους τρεις συναδέλφους και βλέποντας ένα βιβλίο που παρέδωσα πριν από λίγες εβδομάδες, συνειδητοποίησα, ας πούμε, ότι είχε κάνει μια αλλαγή η επιμελήτρια που δεν θεώρησε σημαντική να συζητήσουμε, αλλά με την οποία διαφωνώ. Γιατί δεν είχα δει όλες τις διορθώσεις της, είχαμε συζητήσει τα σημεία που εκείνη έκρινε ότι έπρεπε να συζητηθούν. Και εγώ είχα εμπιστοσύνη ότι, ωραία, αυτά είναι που υπάρχει θεματάκι, τα υπόλοιπα, ό,τι άλλες διορθώσεις είναι θα είναι τυπογραφικές, ας πούμε, ή διορθώσεις σε επίπεδο γραμματικό ενδεχομένως ή οτιδήποτε. Άκουγα πρόσφατα συναδέλφους να συζητάνε και να λένε ότι παρακολουθούν όλα τα στάδια, όλων των διορθώσεων από την αρχή ως το τέλος και αρχίζω να σκέφτομαι ότι αυτό ίσως είναι μια καλή πρακτική. Να έχεις, δηλαδή, εικόνα. Όχι ότι ντε και καλά δεν θα συμφωνήσεις. Και το θεμιτό τέλος πάντων, το ευκταίο, είναι να συμφωνήσεις και να προχωρήσει γρήγορα η διαδικασία. Αλλά, να ας πούμε, είδα κάτι με το οποίο ενδεχομένως θα διαφωνούσα και θα ‘θελα να το είχαμε συζητήσει πριν εκδοθεί το βιβλίο.

Εσείς έχετε συνεργαστεί, αν μέτρησα καλά, με εφτά εκδοτικούς οίκους.

Είναι τόσοι; Νομίζω λιγότεροι. Α, όχι, έχετε δίκιο, γιατί μπορεί να… Ναι. Στο μυαλό μου τα βιβλία που έχουν προκύψει από συλλογική διαδικασία, επειδή δεν είναι δική μου, δική μου δουλειά… Μπορεί, ναι, ωραία, δέχομαι.

Με αρκετούς τέλος πάντων.

Ωραία, ναι.

Πώς ήταν η συνεργασία με τους επιμελητές σας, αν μπορείτε να μας πείτε ένα παράδειγμα για πολύ καλή συνεργασία.

Ένα παράδειγμα πολύ καλής συνεργασίας… Γενικά, νομίζω, δεν έχω παράπονο, είχα καλή συνεργασία με τους επιμελητές. Θυμάμαι να συζητάμε τις διορθώσεις για τη Βρόμικη τριλογία της Αβάνας του Γκουτιέρες [Gutierrez] δύο η ώρα το πρωί, τα ξημερώματα με την επιμελήτρια, γιατί είχαμε λίγο χρόνο και έπρεπε να λύσουμε κάποια θέματα και τα λοιπά, για καμιά ώρα, στο τηλέφωνο, για να λύσουμε όλες μας τις απορίες και να το δούμε και μήπως εννοεί το ένα, μήπως εννοεί το άλλο, πώς θα το πούμε, μήπως έτσι, μήπως αλλιώς; Δεν έχω παράπονο. Δεν έχω παράπονο, είχα καλή συνεργασία με τους επιμελητές μου.

Ξεκινήσατε, δηλαδή, με μεταφράσεις τεχνικών κειμένων. Και μετά πώς προέκυψαν οι λογοτεχνικές μεταφράσεις;

Οι λογοτεχνικές μεταφράσεις προέκυψαν… κατά λάθος δεν μπορώ να πω. Προέκυψαν ως εξής: εγώ είχα σπουδάσει μετάφραση στο πανεπιστήμιο με γλώσσες εργασίας τα αγγλικά και τα γαλλικά. Παράλληλα είχα αρχίσει να μαθαίνω ισπανικά. Όταν λοιπόν τελείωσα από την Κέρκυρα και επέστρεψα στην Αθήνα ήθελα να συνεχίσω να κάνω κάτι με τα ισπανικά μου. Γράφτηκα, λοιπόν, σε ένα πρώτο μάθημα μετάφρασης ισπανικά στο Ινστιτούτο Θερβάντες το οποίο δεν με ικανοποίησε, γιατί δεν απευθυνόταν σε μεταφραστές και υπήρχε μια απόκλιση, γιατί εγώ είχα το background τέλος πάντων του μεταφραστή και όλοι οι υπόλοιποι… υπήρχε μια ανομοιογένεια στο επίπεδο γνώσης των ισπανικών και δεν λειτουργούσε πολύ ωραία όλο αυτό. Και μετά, ψάχνοντας και συζητώντας με διάφορους γνωστούς και φίλους ανακάλυψα ότι υπάρχει ένα ιδιωτικό φροντιστήριο γλωσσών που προσφέρει ισπανικά, το Abanico, στο οποίο δίδασκε ο Νίκος Πρατσίνης ο οποίος είναι μεταφραστής και διερμηνέας ισπανικών και πορτογαλικών. Και αυτή η συνάντηση με τον Νίκο τον Πρατσίνη έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη συνέχεια της καριέρας μου, θα έλεγα, διότι μαζί ξεκινήσαμε, με την ομάδα όλη, το τμήμα εκείνο που κάναμε μετάφραση με καθηγητή τον Νίκο τον Πρατσίνη, έδεσε πάρα πολύ ωραία, και αφού ολοκληρώσαμε τον κύκλο σπουδών που παρείχε το Abanico, το φροντιστήριο αυτό, ζητήσαμε όλη η ομάδα από τον δάσκαλο να συνεχίσουμε. Και ο δάσκαλος, λοιπόν, μας είπε ότι «Πολύ ωραία, αλλά πλέον ας μην κάνουμε κομματάκι-κομματάκι διάφορα κειμενάκια διαφόρων ειδών. Να κάνουμε ένα ολοκληρωμένο πράγμα να έχει και νόημα. Να μεταφράσουμε ένα βιβλίο για παράδειγμα». Εμείς ενθουσιαστήκαμε φυσικά. Διάλεξε το κείμενο ο Νίκος, το συζητήσαμε και αρχίσαμε να το δουλεύουμε όλοι μαζί. Μας πήρε τρία χρόνια. Δούλευε ο καθένας το κομμάτι του και μετά κάναμε όλοι μαζί την επιμέλεια. Τρία χρόνια στα οποία παντρεύτηκαν κάποια μέλη της ομάδας, έκαναν παιδάκια, κάναμε μαζώξεις για να επιμεληθούμε το κείμενο και παράλληλα θήλαζε η συνάδελφος, είχαμε καταπληκτικές σκηνές. Βραβεύτηκε αυτή η δουλειά ωστόσο. Εκδόθηκε δηλαδή. Ήταν Ο Αλφανουί του Φερλόσιο [Ferlosio]. Εκδόθηκε και βραβεύτηκε από το ΕΚΕΜΕΛ και το Ινστιτούτο Θερβάντες τότε που έδιναν μαζί τα βραβεία λογοτεχνικής μετάφρασης. Και στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας κάποια στιγμή μάς είπε ο Νίκος ότι έμαθε ότι το Μεταίχμιο ψάχνει μεταφραστές ισπανικής λογοτεχνίας και μας έδωσε ένα τηλέφωνο, όποιος θέλει να πάρει τηλεφωνο να ρωτήσει τέλος πάντων τα περαιτέρω. Και πήρα τηλέφωνο, έκλεισα ραντεβού, μου έδωσαν ένα δοκιμαστικό, έκανα το δείγμα, τους το έδωσα, περίμενα, περίμενα, περίμενα, περίμενα, περίμενα, περίμενα, περίμενα, ας μου πούνε όμως, λέω, ότι δεν είναι καλό τουλάχιστον, να ξέρω. Ε, κάποια στιγμή απάντησαν ότι τους άρεσε και να περάσω για… Και, έτσι, πήρα το πρώτο μου βιβλίο, υπέγραψα το πρώτο συμβόλαιο για μετάφραση και από ‘κει και πέρα το ένα έφερε το άλλο. Ήταν, έτσι, ομαλή… Είχα δηλαδή όμως εγώ μια συνεχή επαφή με την ισπανική γλώσσα και τη μετάφραση και το μεράκι και την όρεξη και το έψαχνα, και έμεινε ευχαριστημένος προφανώς ο εκδότης από τη δουλειά μου, και το ένα έφερε το άλλο.

Πόσο ικανοποιημένη είστε με τις απολαβές σας από τη λογοτεχνική μετάφραση και από την τεχνική;

Εμμμ, όχι πολύ. Όχι πολύ. Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη και τα τελευταία χρόνια, πέρα από την ίδια την αμοιβή, η φορολογία και η κατάσταση η οικονομική της χώρας, και τα βάρη όλα που βαρύνουν έναν ελεύθερο επαγγελματία είναι τόσα πολλά που δυστυχώς γίνεται ασφυκτικά δύσκολη η κατάσταση. Και είναι ενδεικτικό, ας πούμε, ότι ειδικά από τη μετάφραση της λογοτεχνίας εγώ δεν γνωρίζω συναδέλφους που να κάνουν αποκλειστικά αυτό και να μπορούν να επιβιώσουν μόνο μεταφράζοντας λογοτεχνία στην Ελλάδα. Άρα δεν μπορώ να δηλώσω ικανοποιημένη σε καμία περίπτωση.

Πάμε σε κάτι διαφορετικό. Υπάρχει κάποιος μεταφραστής που θαυμάζετε, που έχετε ως πρότυπο;

Πολλοί. Πολλοί. Δηλαδή… Πολλοί, πολλοί. Τώρα που γνωρίσαμε όλοι μαζί τον κύριο Ντάνιελ Χαν [Daniel Hahn], για παράδειγμα, που πέρα από τη δουλειά του –που δεν μπορώ να πω ότι έχω δει, γιατί δεν έχω δει τις μεταφράσεις του–, αλλά παράλληλα με την καθαρά μεταφραστική του δουλειά κάνει όλη αυτή την καμπάνια υπέρ της μετάφρασης και των μεταφραστών. Το βρίσκω πάρα πολύ σημαντικό και ενδιαφέρον και χρήσιμο να υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Και άλλη μια συνάδελφος που κάνει κάτι αντίστοιχο και μέσω της οποίας μάθαμε εμείς και τον Ντάνιελ Χαν είναι η Κρις Ντέρμπαν [Chris Durban], η οποία είναι Αμερικανίδα, ζει στο Παρίσι και μεταφράζει αγγλικά προς γαλλικά, ψέματα, αντίστροφα γιατί είναι Αμερικανίδα, γαλλικά προς αγγλικά, είναι επίσης γκουρού σε θέματα μετάφρασης και προβολής της μεταφραστικής δουλειάς. Αυτό βέβαια είναι πέρα από το καθαρό κομμάτι του μεταφραστή-μεταφραστή και της μεταφραστικής δουλειάς. Αλλά υπάρχουν ιερά τέρατα της μετάφρασης, δηλαδή προς θεού τώρα, εγώ με δέκα, είκοσι τίτλους δεν μπορώ να συγκριθώ με… Υπάρχουν φοβεροί άνθρωποι με φοβερές γνώσεις και φοβερές δουλειές στην πλάτη που φυσικά και τους θαυμάζω και…

Ωραία. Εσείς όταν μεταφράζετε, πώς νιώθετε; Όταν πιάνετε το βιβλίο, το έργο μπροστά σας;

Θα σας πω το εξής: τελευταία ένιωσα μια πολύ μεγάλη κούραση, γιατί για πολλά χρόνια μεταφράζω και τεχνικά κείμενα και λογοτεχνία παράλληλα και έφτασα σε ένα σημείο πολύ οριακό και ένιωσα πάρα πολύ κουρασμένη. Και είχα αρχίσει να σκέφτομαι ότι δεν γίνεται πια να τα κάνω όλα, πρέπει να διαλέξω ή τις τεχνικές ή τις λογοτεχνικές. Και ήμουνα προσανατολισμένη στο να «πουλήσω» τη λογοτεχνία, για να μπορέσω να ζήσω. Όμως. Είχα ένα βιβλίο στα χέρια μου, λοιπόν, το οποίο καθυστερούσα πολύ να το δουλέψω, είχα μια άρνηση. Όταν τελικά κατάφερα και πήρα μπρος και άρχισα να μεταφράζω, ξαναερωτεύτηκα τη δουλειά μου τόσο πολύ, που λέω «Εντάξει, δεν γίνεται, πρέπει να βρω μια άλλη λύση», γιατί αυτό είναι συναρπαστικό, το να διαβάζεις και να ξαναγράφεις ένα λογοτεχνικό έργο σε μια άλλη γλώσσα, που θα το διαβάσουν κάποιοι άλλοι, που αλλιώς δεν θα είχαν τη δυνατότητα να το διαβάσουν αν εσύ δεν ήσουνα εδώ να κάνεις αυτή τη δουλειά. Και την αγαπάω πάρα πολύ τη δουλειά μου. Και κατέληξα, φυσικά, ότι πρέπει να βρω μια άλλη ισορροπία, να μειώσω ίσως τις τεχνικές μεταφράσεις για να μπορώ να μεταφράζω παράλληλα βιβλία. Ούτως ή άλλως δεν είμαι σε θέση εγώ να έχω συνεχή ροή δουλειάς λογοτεχνικής μετάφρασης, είναι θέμα του εκδότη αν θα αποφασίσει να βγάλει ένα βιβλίο και να απευθυνθεί σε μένα για να το αναλάβω, οπότε μπορεί να κάνω ένα βιβλίο τον χρόνο ή δύο βιβλία τον χρόνο ή τρία το πολύ, αλλά σπανίως περισσότερα, εγώ τώρα προσωπικά. Οπότε νιώθω πολύ ωραία όταν μεταφράζω, παρά την κούραση που έχει και το ξενύχτι που έχει η δουλειά, είναι συναρπαστική δουλειά.

Τους διαλέγετε τους συγγραφείς και τα έργα;

Δεν τους διαλέγω. Δεν τους διαλέγω. Αυτό εξαρτάται βέβαια. Θα το δείτε, φαντάζομαι, μιλώντας με συναδέλφους. Δεν ισχύει το ίδιο για όλους. Εγώ, όμως, ξεκίνησα, όπως σας είπα, με κάλεσαν, γιατί είχαν ήδη αποφασίσει ότι θα εξέδιδε το Μεταίχμιο ένα βιβλίο –του Μανουέλ Βάσκες Μονταλμπάν [Manuel Vázquez Montalbán] ήταν εκείνο το πρώτο– είχανε ήδη αποφασίσει λοιπόν με βάση τα κριτήρια τα δικά τους ότι θα κυκλοφορήσει αυτό το βιβλίο στα ελληνικά, οπότε μου το πρότειναν κι εγώ το διάβασα και δέχτηκα, ή θα μπορούσα να το έχω απορρίψει. Αλλά εγώ προσωπικά σπανίως επιλέγω εγώ. Μεταφράζοντας, ωστόσο, Γκουτιέρες, για παράδειγμα, επειδή είχα ήδη μεταφράσει ένα ή δύο βιβλία –μου άρεσε κι εμένα ο συγγραφέας, οπότε είχα αγοράσει εγώ κι είχα διαβάσει για μένα κάποια βιβλία–, και κάποια στιγμή πρότεινα εγώ στο Μεταίχμιο, πέρα απ’ αυτά που είχε ήδη εκδώσει, ένα βιβλίο του Γκουτιέρες που θεώρησα ότι είχε ενδιαφέρον. Το εξέτασε το αίτημα το Μεταίχμιο και συμφώνησε και προχωρήσαμε στην έκδοση. Έτυχε δηλαδή να προτείνω κι εγώ κάτι, από έναν, βέβαια, συγγραφέα που για εκείνους ήταν δοκιμασμένος και ήξεραν ότι είχε ένα κοινό και άρα θα είχε κάποια απήχηση το βιβλίο. Γιατί γίνεται μια αξιολόγηση από τους εκδοτικούς οίκους με βάση διάφορα κριτήρια και έχει χρειαστεί να το κάνω κι αυτό. Δηλαδή όταν το τελευταίο αυτό βιβλίο που έγραψε ο Γκουτιέρες που εκδόθηκε τώρα μου το έστειλαν να το διαβάσω από το Μεταίχμιο, συμπλήρωσα μια φόρμα αξιολόγησης και συνήθως υπάρχει… αναγνώστες λέγονται αυτοί που κάνουν αυτή τη δουλειά και συχνά ο εκδότης μπορεί να έχει και δύο και τρεις αναγνώστες και συγκρίνει τις πληροφορίες και την αξιολόγηση που κάνει ο καθένας, μαζί με διάφορα άλλα πράγματα, για να αποφασίσει αν εμπορικά τον ενδιαφέρει να προβεί στη μετάφραση ενός βιβλίου.

Πόσο σημαντική θεωρείτε τη σχέση με τον συγγραφέα που μεταφράζετε;

Ε, είναι πολύ σημαντική, νομίζω. Και είναι πολύ μεγάλο ευτύχημα όταν ο συγγραφέας είναι εν ζωή και είναι διαθέσιμος να απευθυνθείς σ’ εκείνον όταν πραγματικά έχεις κάποιο πρόβλημα. Γιατί είναι ο μόνος άνθρωπος σε ορισμένες περιπτώσεις που μπορεί να βοηθήσει και να σου λύσει κάποιες απορίες, οπότε θεωρώ πολύ σημαντική τη σχέση με τον συγγραφέα.

Σας έχει συμβεί να θέλετε επαφή με κάποιον σύγχρονο συγγραφέα και αυτός να μη δεχτεί να σας γνωρίσει;

Όχι, δεν έχει τύχει. Δεν έχει τύχει.

Θα σας απογοήτευε πολύ αυτό; Θα μεταφράζατε….

Ε, ναι. Δεν θα ήταν λόγος αυτός να μη μεταφράσω κάτι. Εξαρχής θέλω να πω. Δηλαδή, φαντάζομαι ότι…

Λέμε. Ακραία.

Ε, ναι. Όχι, δεν νομίζω, δεν νομίζω, δεν νομίζω. Αλλά συνήθως οι συγγραφείς χαίρονται από την επαφή αυτή. Χαίρονται, γιατί ο μεταφραστής μοιραία είναι ένας πρώτος, καλός αναγνώστης σε βάθος του έργου τους, οπότε τα σημεία που τον δυσκολεύουν ή που θα χρειαστεί τη βοήθεια και τη συνεργασία του συγγραφέα, είναι ουσιαστικό και δείχνει ακριβώς ότι έχεις κάτσει και έχεις μελετήσει το έργο του και έχεις ανακαλύψει ένα πραγματάκι που έχει κάποιο ενδιαφέρον ιδιαίτερο ή είναι λίγο σύνθετο και τα λοιπά, άρα, νομίζω, εκτιμούν ότι κάνεις καλά τη δουλειά από την πλευρά σου και άρα συζητάς μαζί τους και θέλεις τη γνώμη τους για να βρεις την καλύτερη λύση για το πώς θα αντιμετωπίσεις αυτό που σε προβληματίζει.

Και για να κλείσουμε: είστε αισιόδοξη για το μέλλον της μετάφρασης στην Ελλάδα;

Δεν θα ήμουν εδώ, νομίζω, εάν δεν ήμουν αισιόδοξη. Δηλαδή, όπως έλεγα και τώρα πριν από λίγο που τελειώσαμε με το τελευταίο Slam [σ.σ. Translation Slam] που έγινε εδώ, αν δεν ήμουν αισιόδοξη, δεν θα ήμουν εδώ συντονίζοντας το πρώτο Φεστιβάλ Μετάφρασης στη 13η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Οπότε νομίζω ότι αν συνεργαστούμε όλοι μπορούμε να πετύχουμε πράγματα και να βοηθήσουμε και να συμβάλουμε για τη βελτίωση των συνθηκών των μεταφραστών και της μετάφρασης και στο μέλλον.